Jak skutecznie uczyć dzieci i młodzież świadomego oraz krytycznego podejścia do nowych technologii? – to podstawowe pytanie, z którym mierzymy się w ramach działań realizowanych pod szyldem „Cyfrowa Wyprawka”.
Ciekawość młodzieży wobec nowych technologii i umiejętność ich wykorzystywania są ogromnym potencjałem, który pomaga realizować marzenia, uczyć się i rozwijać pasje. Jednak, by tak się działo, nie wystarczy umiejętność sprawnego „klikania i dotykania”. Potrzebne są również kompetencje, które umożliwią świadomy wybór narzędzi, danych udostępnianych w Internecie oraz podejmowania takich działań w sieci, by nie zrobić sobie ani innym krzywdy, a także by mieć dostęp do szerokiego spektrum informacji i opinii, a nie „oczywistości” podrzucanych przez algorytmy.
Od czego zacząć? Od podstaw
Wśród młodzieży (i dorosłych też) popularny jest cyfrowy psikus – umieszczenie żartobliwego wpisu na tablicy serwisu społecznościowego użytkownika, który zapomniał wylogować się na publicznie dostępnym komputerze (lub ma proste do odgadnięcia hasło). Pozornie niegroźny dowcip potrafi mieć bardzo przykre konsekwencje. Czasem może to być konieczność tłumaczenia się rodzicom albo pracodawcy z czegoś, czego nie napisaliśmy, ale co oni mogli zobaczyć. Takie sytuacje pokazują też, jak bardzo wielu z nas brakuje znajomości nawet najbardziej podstawowych zasad pracy z narzędziami podłączonymi do sieci.
Opracowanie z uczniami takich podstawowych zasad bezpiecznego korzystania z sieci oraz netykiety, czyli standardu etycznych zachowań w Internecie, to dobry pomysł na pierwsze zajęcia, które można przeprowadzić np.: w ramach lekcji wychowawczej. Zabezpieczanie swoich profili i kont pocztowych mocnymi hasłami, niepodawanie prawdziwych danych tam, gdzie nie jest to konieczne, szanowanie prywatności i autonomii innych to przykłady reguł, na które przy tej okazji można zwrócić uczniom uwagę.
Wygoda, za którą się płaci
Bankowość elektroniczna, zakupy on-line, portale społecznościowe, portale z poradami na temat zdrowia, maile, lokalizatory – to usługi, które mają ułatwiać nam życie. Z pozoru wydają się bezpłatne, ale prawdziwą ceną za korzystanie są nasze dane, także te wrażliwe, jak np. informacje o zdrowiu. Czy za niektóre z tych usług przypadkiem nie przepłacamy? – to jedno z pytań, na które warto odpowiedzieć sobie wspólnie z uczniami. Można poprosić ich o przeanalizowanie korzyści oraz zagrożeń związanych z usługami elektronicznymi, z których korzystają.
Przy takich rozmowach trzeba uważać na utarte przekonania związane np. z wyższymi kompetencjami technologicznymi oraz unikać ocen wynikających z różnicy pokoleń. Stwierdzenia typu: „chłopcy już i tak wszystko wiedzą”, „za dużo czasu spędzacie w sieci, lepiej spędzicie czas, grając na podwórku w piłkę albo czytając książkę”, „prawdziwych przyjaciół poznaje się w realu, a nie w Internecie”. To slogany, które zamiast otwierać dyskusję, ucinają ją, bo zawierają krytykę wartości naszych rozmówców. A można po prostu zapytać: „Do czego wykorzystujecie Internet?”, „Jak inaczej możecie to zrobić?”, „Czy wiecie, jak bezpiecznie korzystać z aplikacji, których używacie do kontaktu ze znajomymi?”, „Jakie zalety i wady ma udostępnianie swojej lokalizacji innym?”.
Sięgaj po gotowce!
Dla wielu dorosłych, nawet tych z poważnym doświadczeniem dydaktycznym, rozpoczęcie takiej rozmowy nie jest proste. Pomocą dla wszystkich osób będzie portal edukacyjny „Cyfrowa Wyprawka”, na którym znaleźć można scenariusze lekcji oraz inne materiały edukacyjne, które przydadzą się nauczycielom oraz innym osobom chcącym uczyć świadomego korzystania z nowych technologii. Na „Cyfrowej Wyprawce” znajdziecie materiały dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w sieci, etyki i poszanowania prawa innych osób w sieci oraz różnych aspektów ekonomicznych (reklam) i prawnych (ochrony danych osobowych) funkcjonowania w Internecie. W poszukiwaniu dodatkowych materiałów na temat edukacji medialnej, problemów psychologicznych i pedagogicznych polecamy przyjrzenie się również następującym serwisom i kampaniom:
- EdukacjaMedialna.edu.pl – kilkadziesiąt scenariuszy lekcji z dziedziny szeroko pojętej edukacji medialnej i cyfrowej,
- Feminoteka, kampania „Cyberprzemoc. Nie stosuj. Nie lajkuj. Nie udostępniaj”,
- Fundacja Dzieci Niczyje, kampania „Myślę, więc nie ślę” przeciwko „sekstingowi”,
- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych – kampania edukacyjna „Twoje dane, Twoja sprawa”.
Kamil Śliwowski, Karolina Szczepaniak
