Granice prywatności w sieci

Powiedz, że do wykonania zadania potrzebujesz ochotnika. Kiedy się zgłosi, poproś, żeby stanął na środku sali. Uprzedź, że za chwilę zawiążesz mu oczy szalikiem (jak w zabawie w ciuciubabkę). Pozostałych uczestników poproś, żeby stanęli przy ścianach. A następnie – żeby zbliżali się wolno do osoby stojącej na środku, wykrzykując jej imię. Kiedy ochotnik stwierdzi, że są za blisko, niech powie „stop”. Zaznacz na podłodze taśmą malarską lub kredą granicę, której osoba stojąca na środku nie pozwoliła przekroczyć. Po chwili zrób zmianę: niech jeszcze 2 lub 3 osoby staną na środku. Analogiczne: zaznacz, dokąd doszła grupa.

Zwróć uwagę, że wszyscy potrzebujemy mieć wokół siebie przestrzeni, która będzie tylko nasza. Każdy sam — w oparciu o bagaż kulturowy, doświadczenie i osobiste preferencje – wyznacza granice tej przestrzeni, dlatego zaznaczone na podłodze linie graniczne mogą znajdować się w różnej odległości od osoby stojącej na środku. Kiedy ktoś tę przestrzeń narusza, możemy czuć się niekomfortowo. Powiedz, że taką przestrzeń możemy nazwać „prywatnością” i że każdy człowiek ma prawo sam ją wyznaczyć.

Następnie zadaj pytanie:

• W jakich jeszcze sytuacjach mamy do czynienia z ograniczeniami prywatności?

Zbierz wypowiedzi. Nakieruj uczestników na podawanie sytuacji związanej z codziennym funkcjonowaniem (tłok w autobusie miejskim; pukanie, zanim wejdzie się do czyjegoś pokoju; szperanie w cudzym plecaku czy torebce). Korzystając z „Wiedzy w pigułce”, możesz również opowiedzieć o czterech sferach prywatności.

Odwołując się do ćwiczenia, zwróć uwagę uczestników na to, że nie wszyscy wyznaczamy w tym samym miejscu granice naszej prywatności. Nie jest to problemem – pod warunkiem, że świadomie podejmujemy decyzje w kwestii udostępniania innym informacji o sobie. Musimy jednak pamiętać o potencjalnych niebezpieczeństwach związanych z naszymi działaniami. Nie powinno się również przymuszać innych do przekraczania własnych granic prywatności – to, co jest normą dla nas, ktoś inny może uważać za naruszenie.

Powiedz, że powszechna dostępność Internetu bardzo wpływa na naszą prywatność. Zaznacz, że teraz przyjrzymy się temu, jak prywatność wygląda w Internecie. Zadaj pytanie:

• Czego możemy się dowiedzieć o innych, przeglądając ich profile na portalach społecznościowych?

Zbierz odpowiedzi, zapisując je na tablicy. Jeżeli nie ma ich dużo, rozważ rozszerzenie pytania (np. „A czego możemy się dowiedzieć, wpisując czyjeś imię i nazwisko do przeglądarki?”).

Zapytaj uczestników, które z tych informacji widują najczęściej. Jeżeli masz mało czasu, a grupa jest liczna, decyzję podejmijcie grupowo. Jeżeli grupa jest mniejsza lub masz więcej czasu, poproś, żeby każdy podszedł do tablicy i wybrał trzy według niego najczęściej publikowane informacje (np. stawiając obok nich gwiazdkę). Następnie wybierz 5 najbardziej popularnych odpowiedzi. Podziel uczestników na pięć grup i każdej przydziel jedną informację. Rozdaj im małe kartki w dwóch kolorach i poproś, żeby wypisali na nich odpowiednio plusy i minusy związane z zamieszczaniem tych informacji (plusy na innym kolorze, minusy na innym, każdy na osobnej kartce). Daj uczestnikom 10 minut na wykonanie zadania.

W tym czasie zapisz każdą wybraną informację na osobnej kartce A4. Przypnij kartki do tablicy (taśmą samoprzylepną lub magnesem).

Przykłady:

• zgoda na lokalizowanie miejsca przebywania: zaleta – pomoc w razie wypadku; zagrożenie – nie zawsze chcemy, żeby wszyscy wiedzieli, gdzie jesteśmy;
• podanie adresu zamieszkania w profilu społecznościowym: zaleta – łatwość kontaktu; zagrożenie – ryzyko włamania, przesyłania niechcianej korespondencji;
• zamieszczanie zdjęć: zaleta – możemy łatwo pokazać je innym; zagrożenie – ktoś może zamieścić pod nim przykre komentarze, nie każdy na zgadza się na publikację wizerunku w Internecie.

Po skończonej pracy poproś, żeby uczestnicy przykleili kolorowe karteczki przy kartkach z informacjami przypiętymi do tablicy. Spójrzcie na nie wspólnie, sprawdzając, który kolor kartek przeważa: plusy czy minusy.

Zadaj pytanie:

• Czy Waszym zdaniem plusy równoważą minusy?
• Które z wymienionych przez Was zagrożeń wydają Wam się największe?
• Jak możemy je niwelować?

Jako pytania pomocnicze rozważ:

• Które z tych informacji mają charakter prywatny?
• Czy zamieszczające je osoby rzeczywiście chciałyby, aby postronne osoby poznały te informacje?
• Do czego te informacje mogą być przydatne innym osobom?
• Co może się stać, jeżeli osoba postronna zbierze dużo informacji na czyjś temat?

Zwróć uwagę, że w wielu przypadkach zamieszczanie informacji w Internecie łączy się z ograniczaniem naszej prywatności. Zadaj pytanie:

• Które informacje o sobie powinniśmy szczególnie chronić?

Jeżeli nie padnie to ze strony grupy, zwróć uwagę na to, żeby za każdym razem, gdy podajemy informacje o sobie, zastanowić się, czy jest to niezbędne. W razie potrzeby dopowiedz, że szczególnie należy chronić następujące dane: adres zamieszkania, numer telefonu, informacje dotyczące życia osobistego (np. o rodzinie, związkach), związane z problemami osobistymi, wstydliwe i stawiające nas w złym świetle, a także te dotyczące problemów zdrowotnych, przekonań religijnych, politycznych, preferencji seksualnych, informacji poufnych (np. hasła) oraz związanych z finansami (np. numer karty płatniczej).

Zwróć uwagę na fakt, że dane publikowane w różnych miejscach można łatwo ze sobą połączyć oraz że informacji raz zamieszczonej w Internecie nie da się skutecznie usunąć, ponieważ może być ona swobodnie kopiowana. Osoby postronne mogą ją wykorzystywać do swoich celów (np. marketingowych, mogą też przekształcać nasze zdjęcia i zamieszczać je na innych portalach).

Przypomnij uczestnikom pierwsze ćwiczenie. Zwróć uwagę na to, że każdy sam jest odpowiedzialny za wyznaczanie granic swojej prywatności, także w Internecie, oraz że są pewne sprawy, którymi nie powinniśmy się dzielić w sieci (np. stan zdrowia lub potencjalnie kompromitujące nas fakty).